De 16 beste ice-breakers en energizers voor brainstormsessies

Een brainstorm starten met een nieuwe groep: voor veel mensen voelt dat lastig en spannend.

Terwijl de deelnemers binnen druppelen, zie je mensen in hun telefoon kijken naar hun overvolle actielijstjes.

Je opent de sessie en je voelt de afwachtende houding van de groep. Iedereen kijkt naar jou en je voelt je verantwoordelijk voor het eindresultaat.

Je weet dat deze mensen creatieve ideeën hebben. Maar er is nog wat voor nodig om ze in een spontane en losse stemming te krijgen.

Een ice-breaker of opwarm-oefening kan daarbij helpen.

Maar welke ice-breaker zet je wanneer in? En hoe voorkom je weerstand in de groep?

In dit artikel leer je 16 doeltreffende ice-breakers voor een vliegende start van je volgende brainstormsessie.

Inhoudsopgave creatieve werkvormen

1. Teken maar raak
2. Walking Brains
3. Onhandige vliegtuigen
4. Mega mindmap
5. Blind Pictionary
6. Onzichtbaar poker
7. Woordenketting
8. Music mix
9. Virtueel vloggen
10. Blinde verbeelding
11. Ideafeud
12. Hamsteren
13. Instant architect
14. Frisse blik
15. ABC zinnen
16. 1000 dingendoekje

Met de juiste attitude en deze toolbox vol creatieve oefening, krijg je voortaan elke groep los.

Aan het einde van dit artikel vind je ook nog 5 tips over hoe je weerstand in je groep kunt voorkomen.

Onder andere krijg je antwoord op de vraag, wanneer je een ice-breaker het beste kunt inzetten in een creatieve sessie.

Laten we aan de slag gaan!

Ice-breaker 1: Teken maar raak

Waarom inzetten? Deze creatieve oefening is een ideale start als je weinig tijd hebt.

Het is een snelle en laagdrempelige overgang van gespannen afwachting naar een sfeer van spontaniteit en humor.

Voorbereiding: Voor deze werkvorm heb je het volgende nodig

• Een pak A4 papier: vier tot vijf blaadjes per deelnemer.
• Eén stift per deelnemer.
• Een paar rollen tape (als je papier wil ophangen).

Werk je in een ruimte met veel whiteboard oppervlak? Perfect! Dan hoef je enkel te zorgen voor voldoende whiteboard stiften. Ik gebruik in mijn trainingen de V-Board Master stiften van Pilot.

Deze hebben het voordeel dat je goed kunt zien of ze nog vol zijn. En als ze leeg zijn kun je ze gemakkelijk navullen.

Uitleg: Start door de groep te vertellen dat je een opwarm oefening met ze wil doen. Je kunt er bij zeggen dat deze brainstorm oefening als doel heeft de verbeeldingskracht van het brein te activeren.

1. Vraag de aanwezigen om tweetallen te vormen bij een vrije tekenplek.
2. Leg uit dat ze om de beurt een willekeurige krabbel gaan tekenen. Benadruk dat alles goed is en alles mag.
3. Als persoon A klaar is, kijkt persoon B er naar en bedenkt waar deze willekeurige vorm op lijkt.
4. B vult de tekening aan met wat lijnen waardoor de krabbel verandert in een herkenbare voorstelling.
5. Daarna is B aan de beurt. B tekent op een vrije plek een willekeurige krabbel op het tekenvlak.
6. Demonstreer aan de groep de oefening door zelf een willekeurige krabbel op de flip-over te maken.
7. Laat zien hoe je van de krabbel met een paar extra lijnen een herkenbare tekening maakt.
8. Geef ze ongeveer 5 minuten de tijd om zo veel mogelijk verschillende tekeningen te ontdekken.

Het heeft een voordeel om te werken in tweetallen. Zo wordt iedereen direct actief betrokken.

Bij een oneven aantal mensen kun je 2 dingen doen: zelf meedoen of eerst één drietal laten vormen waarna de rest van de groep tweetallen maakt.

Groepsgrootte: onbeperkt

Tijdsduur: 10 min

Effect: Deze oefening activeert een creatieve mindset bij mensen en zorgt voor veel lach. In het begin kunnen er mensen zijn die nog denken dat ze niet kunnen tekenen. Maar na een paar keer ontdekken ze dat het echt niet uitmaakt wat ze doen.

Ice-breaker 2: Walking Brains

Waarom: Onderzoek heeft aangetoond dat beweging creatief denken stimuleert.

Het voordeel van deze werkvorm is dat je de inhoud van je creatieve sessie al kunt inbrengen. En tegelijkertijd activeer je de mensen in je de groep.

De werkvorm is bedacht door Bryan W. Mattimore van Growth Engine. Het staat beschreven in zijn uitstekende boek "Idea Stormers", over het begeleiden van ideation sessies.

Voorbereiding: Hang een stuk of vijf flip-over vellen op verschillende plaatsen in de ruimte. Zorg voor één stift per deelnemer.

Uitleg: Nodig de deelnemers uit om tweetallen te vormen.

1. Vraag elk tweetal om bij een flap te gaan staan.
2. Elk duo begint samen ideeën te bedenken op het thema. Ieder nieuw idee schrijven ze in blokletters op de flap. Daarna tekenen ze er een kader omheen.
3. Na 3 minuten geef je een signaal. De deelnemers draaien nu door naar de flap links van ze.
4. In de volgende drie minuten, kunnen ze op twee manieren ideeën toevoegen aan de flap waar ze nu staan:
• De ideeën van hun voorgangers verder ontwikkelen. Ze schrijven de aanvullingen er bij en zorgen dat de tekst is verbonden met het kader van het idee waarop ze voort bouwen.
• Nieuwe ideeën bedenken die los staan van de ideeën die er al staan. Ook deze worden weer omkaderd.
5. Na drie minuten laat je de groep weer doordraaien.
6. Draai zo vaak door totdat iedereen weer bij haar of zijn beginplaats staat.
7. Geef ze twee minuten om de ideeën te lezen en de beste 1 à 2 ideeën te omcirkelen.
8. Sluit af door elk tweetal hun gekozen ideeën te laten delen met de groep.
9. Vat elk idee nadat het is gedeeld samen. Schrijf het daarna in steekwoorden op een apart stuk papier.

Bekijk samen met de groep welke combinaties van ideeën interessant kunnen zijn.

Variatie: Als je wil kun je op elke flap een focus-woord schrijven. Daarmee verhoog je de kans op diversiteit van de ideeën die mensen op schrijven.

Leg dan aan de deelnemers uit dat ze het focus woord kunnen gebruiken als trigger voor hun ideeën.

Een voorbeeld: je hebt een creatieve sessie met als thema "10 nieuwe productkansen uit de huidige virtual reality trends".

Je kiest vijf focus-woorden. Bijvoorbeeld:

• Gevoel
• Informatie
• Sales
• Social
• Klimaatverandering

Bovenaan elke flap schrijf je één van deze vijf woorden.

De focus woorden geven de ideeën bedenkers een eerste denkrichting. Zo voorkom je dat de eerste ideeën te dicht bij elkaar liggen.

Vooral bij onderwerpen waarbij de eerste associaties die mensen hebben vaak dezelfde zijn, is het slim om met focus-woorden te werken.

Groepsgrootte: 5 à 10 personen

Tijdsduur: 20 - 25 min

Effect: In korte tijd heeft de groep het thema vanuit verschillende invalshoeken bekeken. Iedereen is actief aan het nadenken en fysiek in beweging.

Na relatief korte tijd heb je de groep in gang gezet en staan de eerste ideeën op papier.

Ice-breaker 3: Onhandige vliegtuigen

Waarom: Creatieve ideeën ontstaan niet alleen door ons hoofd aan het werk te zetten. Als je je handen aan het werk zet, wordt je verbeeldingskracht ook aangesproken.

Als je een groep hebt met allemaal "denkhoofden", dan is deze opwarm oefening goud waard.

Binnen korte tijd help je de aanwezigen in een speelse, nieuwsgierige mindset en is het ijs gebroken.

Bron: Kevin Langer

Voorbereiding: Zorg voor tafels om aan te werken en een stapel A4 papier per tafel. Je hebt ook een gang of grote ruimte nodig om de vliegtuigen te kunnen testen.

Uitleg: Verdeel de groep in teams van 2 tot 4 personen. Vraag iedereen haar of zijn dominante hand (waarmee ze schrijven) op te steken. Deze moeten ze op hun rug of in hun zak houden en mogen ze niet gebruiken!

Alle teams krijgen als uitdaging om in 5 minuten samen een vliegtuig te vouwen dat zo ver mogelijk vliegt.

Wil je de competitie opvoeren, verbind dan een kleine prijs aan het spel voor het winnende team.

Wanneer de tijd om is, nodig je alle teams uit bij de startlijn. Laat ze na elkaar hun uiteindelijke ontwerp lanceren. Dit mag weer wel met hun dominante hand.

Het team dat het verste is gekomen heeft gewonnen.

Groepsgrootte: 6 tot 12 personen

Tijdsduur: 10 - 15 min

Effect: De nadruk van deze energizer ligt op het genereren van verschillende opties. En het laat de meerwaarde van het testen en verbeteren van ideeën zien.

Deze ice-breaker zorgt voor veel lol en beweging. Het effect is dat mensen een lossere houding aannemen over het genereren van nieuwe ideeën. Want je kunt ze veranderen en testen.

Ice-breaker 4: Mega mindmap

Waarom: Visueel werken stimuleert de fantasie van mensen. Bovendien helpt visualisatie van gedachten bij de oriëntatiefase die een groep doorloopt aan het begin van een creatieve bijeenkomst.

Mindmappen is een creatief gereedschap dat je op veel verschillende manieren kunt toepassen.

Het doel van deze werkvorm is om in korte tijd het gezamenlijke "denkveld" in kaart te brengen. Het wordt daardoor gemakkelijker om tijdens de brainstorm door denkbeeldige barrières te breken.

Voorbereiding: Hang een groot vel papier op. Je kunt 'brown paper’ gebruiken of flip-over vellen die je overlappend naast elkaar ophangt.

Zorg voor voldoende stiften en post-its

Stap 1: Introduceer het thema van je bijeenkomst en schrijf het in het midden van de het grote vel papier.

Stap 2: Leg uit dat je de eerste 10 minuten wil gebruiken om het thema samen te verkennen. Start met het vinden van de hoofdtakken van de mindmap.

Vraag elke deelnemer om op een post-it te schrijven wat volgens haar of hem een belangrijk onderdeel is van het centrale thema.

Geef de groep de ruimte om deze opdracht vrij te interpreteren. Sommigen denken aan randvoorwaarden. Anderen schrijven een oplossing op die ze al hadden. Alles is goed.

Houd in je achterhoofd dat doel van de oefening is:

• De groep los maken
• In kaart brengen van de verschillende perspectieven. Elke deelnemer kijkt immers anders naar het thema.

Vraag de deelnemers om met stift schrijven en in blokletters.

Dan zijn de post-its voor iedereen goed leesbaar, ook op een afstand.

Verzamel de post-its in de linker marge van de muur. Plak post-its die over het zelfde gaan bij elkaar.

Kies nu met de groep de belangrijkste 5 à 7 subthema’s. Plak ze in een cirkel om je centrale thema. Verbind ze met een stift met het central thema.

Stap 3: Geef de deelnemers nu ±3 minuten om solo te werken. Iedereen schrijft 3 tot 5 post-its met associaties op de subthema's.

Stap 4: Deel met elkaar wat je hebt opgeschreven en plak het op de mindmap waar het bij past. Nodig mensen uit om verhelderende vragen te stellen. Waak er voor dat er geen discussie ontstaat over verschillende meningen. Gebruik de mindmap om beide zienswijzen een plek te geven.

Als begeleider luister je naar de gezamenlijke betekenis die de groep geeft aan wat er wordt opgeschreven. Het is jouw taak om steeds weer samen te vatten wat er wordt gezegd en dan te checken of de groep herkent wat je zegt.

Groepsgrootte: 3 tot 6 personen

Tijdsduur: 15 min

Effect: Het onderwerp van je creatieve sessie krijgt met deze werkvorm snel betekenis. De mindmap helpt om de verschillende zienswijzen die er in een groep kunnen bestaan boven tafel te krijgen.

Het effect is dat er meer wederzijds begrip is voor elkaars ideeën.

Ice-breaker 5: Blind Pictionary

Waarom?: Als je samen ideeën gaat bedenken, is het belangrijk dat je naar elkaar kunt luisteren. Deze oefening traint deelnemers in het opbrengen van geduld en het moeite doen om elkaar te begrijpen.

Daarnaast is het een leuke oefening die de verbeeldingskracht van de aanwezigen activeert. En de uiteindelijke tekeningen brengen mensen vaak aan het lachen.

Deze opwarm oefening is geschikt voor zowel ervaren creatieve denkers, als voor onervaren creatieve denkers.

Voorbereiding: Je hebt voor elke deelnemer 1 à 2 A4tjes nodig en een stift. Het is handig als er tafels zijn om aan te werken. Maar het werkt ook als de deelnemers op de vloer zitten of het papier op hun schoot houden.

Verder heb je kaartjes nodig met daarop een aantal algemeen bekende voorwerpen.

Alle kaartjes zijn uniek.

Uitleg:

1. Deel aan iedereen één kaartje met woorden uit. Niemand mag de inhoud van zijn kaart aan de anderen laten zien.
2. Verdeel de groep in tweetallen. Laat elk tweetal bepalen wie er begint met tekenen. Dit is persoon A
3. Persoon A en B gaan met de ruggen naar elkaar toe zitten. A heeft papier en een stift in de hand, B het kaartje met de woorden.
4. B kiest een woord op zijn kaart zonder dat A het kan zien
5. B krijgt nu 1 minuut de tijd om opdrachten te geven aan A hoe zij/hij moet gaan tekenen. Bijvoorbeeld "Zet je stift in het midden van je papier en trek een verticale lijn naar beneden tot aan de rand."
6. B mag alleen tekeninstructies geven. Je mag bijvoorbeeld niet zeggen "Teken een waterdruppel".
7. A mag alleen tekenen. Het is voor A niet toegestaan om vragen te stellen of te praten.
8. Als B klaar is met de opdrachten dan nodigt hij A uit om te gaan raden welk woord hij had gekozen.
9. Nu mag B de tekening zien. Het is grappig als B tekent wat hij in gedachten had toen hij de instructies gaf.
10. Daarna draaien de rollen om en gaat B tekenen wat A beschrijft. Wederom met de ruggen naar elkaar

Variatie: Je kunt deze energiser ook in subgroepen spelen. Dan is er één persoon die met zijn rug naar de groep staat en die tekenopdrachten geeft. De rest van de groep tekent. De tekenaars zitten dan in een kring met de ruggen naar het midden zodat ze alleen hun eigen tekening kunnen zien.

Nadat de tekeninstructies klaar zijn, kan er geraden gaan worden naar het juiste voorwerp.

Groepsgrootte: 2 tot 12 personen

Tijdsduur: 10 min

Effect: De kern van deze creatieve energizer is de vertaalslag van een woord naar een beeld en weer terug. Hierdoor wordt de verbeelding van zowel A als B geactiveerd.

En het geeft de groep de kans om ontspannen om te gaan met misverstanden en fouten. De kans is namelijk groot dat spraakverwarringen ontstaan die tot hilarische tekenresultaten leiden. Dat maakt de groep los.

Een bijkomend voordeel van deze oefening is dat de tekenaar zich niet verantwoordelijk voelt voor de kwaliteit van de tekening. Het zijn immers de instructies van de ander.

Ice-breaker 6: Onzichtbaar poker

Waarom: Bij deze ice-breaker is het altijd weer prachtig om te zien hoe gemakkelijk mensen in een fantasie wereld kunnen stappen.

Als je gaat brainstormen, dan wil je dat fantastische ideeën met open armen worden ontvangen en onderzocht.

Met deze oefening motiveer je mensen om te doen alsof. Zo openen ze hun gedachten voor wat er nog meer mogelijk is.

Uitleg spel 1:

1. Vraag de groep om te gaan staan en tweetallen te vormen. Vraag elk tweetal om tegenover elkaar te gaan staan, ergens in de zaal.
2. Leg uit dat elke speler een stapel onzichtbare kaarten op zijn hand heeft. Elke kaart is een willekeurig geheel getal tussen de 1 en de 10.
3. De spelers draaien gelijktijdig een kaart van hun onzichtbare stapel om.
4. Tegelijkertijd leggen ze de getrokken kaart op een onzichtbare aflegstapel tussen hen in. Bij het neerleggen roepen ze hardop het cijfer dat op hun kaart staat.
5. Als de spelers verschillende cijfers roepen, trekken ze weer gelijktijdig een nieuwe kaart, leggen hem in het midden af en roepen een getal tussen de 1 en 10.
6. Dit gaat zo lang door totdat ze hetzelfde getal roepen.
7. De speler die dan als eerste "Snap" roept en de dubbele kaart van de denkbeeldige aflegstapel pakt, krijgt een punt.
8. Speel verder totdat één van de twee spelers drie punten heeft.

Uitleg spel 2:

Nadat dit spel is gespeeld, introduceer je een categorie. Bijvoorbeeld "Landen", "Diersoorten" of "Gerechten".

1. De spelers staan weer tegen over elkaar.
2. Nu staan er op hun kaarten geen cijfers maar woorden uit de genoemde categorie. Bij de categorie "Dieren" noemen ze dus dierennamen zoals "Hond, kip, slang,…" etc.
3. Als de beide spelers gelijktijdig hetzelfde woord zeggen, krijgt weer degene die als eerste de bovenste kaart pakt en "SNAP" roept een punt.
4. Daag de deelnemers uit om ook zo, drie punten te verdienen. Wijs ze er op dat er meer samenwerking voor nodig is om dat te bereiken. Benoem dat dat èchte doel niet winnen is maar plezier hebben in het spel.

Het doel van deze energizer is om mensen in hun speelsheid te brengen en samen lol te hebben. De oefening vraagt van de duo’s dat ze met elkaar afstemmen en goed blijven luisteren naar elkaar. De tweede spelvorm zet mensen extra aan, om in mogelijkheden te blijven denken.

Groepsgrootte: 2 tot 12 personen

Tijdsduur: 10 min

Effect: Met deze ice-breaker creëer je in korte tijd een losse sfeer. De deelnemers komen in een speelse stemming en ze lachen samen.

Het effect van humor en spel helpt de groep om zich vrij te voelen bij het bedenken van vreemde of gewaagde ideeën.

Ice-breaker 7: Woordenketting

Waarom?: Vrij associëren is altijd een snelle manier om te gaan denken in mogelijkheden. Door er een spel van te maken is het gemakkelijker voor mensen om aan te haken en de lol er van in te zien.

Deze energizer heeft als voordeel dat veel mensen het kennen uit hun kindertijd. Sommigen spelen het nu zelf ook weer met hun kinderen. Indirect herinner je ze er dus aan, dat ze altijd kunnen associëren als een kind.

Uitleg: Verdeel de groep in twee- of drietallen.

1. Geef de groep een brede categorie zoals "Kantoor gereedschap", "Etenswaren" of "Dieren"
2. Persoon A zegt een woord uit de categorie.
3. Persoon B noemt een ander woord dat begint met de letter waarmee het vorige woord eindigde.
4. A en B noemen om de beurt een woord volgens deze spelregel. Bij een drietal wisselen A, B en C elkaar af.

Woorden die al genoemd zijn mogen niet nog een keer worden gebruikt.

Na een paar minuten laat je de groep nieuwe tweetallen of drietallen vormen en geef je ze een nieuwe categorie

Laat ze weer een paar minuten spelen en wissel een laatste keer van samenstelling. Let er op hoe het energie niveau is in de subgroepjes. Als je het gevoel hebt dat het tempo omlaag gaat, wordt het tijd om te wisselen.

Variatie: Je kunt ook afspreken dat je niet je beurt hoeft af te wachten maar dat de subgroepjes samenwerken om zo snel mogelijk woorden achter elkaar te zetten.

Dat geeft meer vrijheid om een woord te roepen als je het weet en voorkomt het risico dat het spel blijft hangen bij één persoon die geen woord meer weet.

Groepsgrootte: onbeperkt

Tijdsduur: 10 min

Effect: Met deze oefening train je het lateraal denken binnen beperkingen. De spelregels stimuleren je om creatieve oplossingen te bedenken.

Dit is een energizer die een wat minder 'hoge' energie genereert. Maar hij activeert wel het creatieve denken en het denken in mogelijkheden.

Ice-breaker 8: Music mix

Waarom?: Muziek heeft een bijzonder effect op ons brein. Het zet je manier van denken letterlijk in een open stand.

De Amerikaanse cognitief psycholoog en neurowetenschapper Daniel Levitin beschrijft dit uitvoerig in zijn boek This is your brain on music.

Je favoriete nummer activeert in je hersenen het neurale netwerk dat creativiteit mogelijk maakt.

Deze energizer is een associatieve werkvorm die de kracht van muziek gebruikt om mensen naar een open denkmodus te brengen.

Voorbereiding: Zorg dat je een luidspreker hebt van goede kwaliteit met een kabeltje zodat je hem kunt aansluiten op een telefoon. Zorg dat je op de telefoon toegang hebt tot Spotify.

Schat van de te voren in hoe de leeftijdsverdeling in je groep is. Bepaal in welk decennium de middelbare schooltijd was van de verschillende groepsleden.

Ga vervolgens in Spotify naar het tabblad “Browse”.

Scroll naar beneden en kies voor “Decades".

Ga naar de afspeellijst met het decennium waarvan de groep naar verwachting veel nummers van kent.

Zet tot slot je Spotify speler nog op shuffle.

Uitleg:

1. Introduceer deze muzikale ice-breaker bij je groep met een korte uitleg. Vertel bijvoorbeeld dat muziek die we goed kennen, creatief denken stimuleert.
2. Vertel dat je willekeurige nummers gaat draaien.
3. Wie als eerste de titel raad, krijgt een punt.
4. Wie de artiest raad krijgt ook een punt.
5. Houd de score bij op de flip-over.

Als je merkt dat veel mensen positief reageren op een nummer, laat het dan nog net even doorspelen voordat je het volgende nummer kiest. Je wil immers de stemming en mindset van de groep positief beïnvloeden.

Als er weinig nummers worden herkend, wissel je gewoon naar een ander decennium.

Groepsgrootte: 2 tot 12 personen

Tijdsduur: 10 min

Effect: Het resultaat van deze ice-breaker is dat mensen zich vrijer voelen en meer op hun gemak.

Doordat het een raadspel is, activeer je ook het associatief denken dat nodig is bij idee ontwikkeling.

Ice-breaker 9: Virtueel vloggen

Waarom: Deze ice-breaker geeft altijd weer verrassende resultaten. Je zult versteld staan hoe vrij en creatief mensen deze oefening oppakken.

De kracht van deze werkvorm is dat hij mensen helpt om hun gêne los te laten en hun spontaniteit te volgen.

Let wel op! Dit is een werkvorm die van deelnemers vraagt om meteen hun comfort zone te verlaten. Schat van te voren in of jouw groep hier voor open zal staan.

De energizer is voornamelijk geschikt voor groepen die elkaar al kennen en/of al vaker gewerkt hebben met creatieve energizers.

Uitleg: Leg uit dat iedereen tegenwoordig vlogt en dat we gaan uitproberen hoe dat zou zijn als écht IEDEREEN dat zou doen.

Pak je mobiele telefoon en laat het scherm uit. Doe voor hoe een vlogger zichzelf filmt door je telefoon omhoog te houden alsof je een selfie maakt van jezelf met de groep.

Spreek tijdens je uitleg afwisselend naar de groep en naar de denkbeeldige kijkers van je vlog.

Geef nu steeds een van de deelnemer een minuut om een korte denkbeeldige vlog te maken. Geef hem of haar een opdracht mee.

Bijvoorbeeld:

• Het is je eerste vlog en je stelt jezelf en de groep voor aan je videopubliek.
• Geef een positieve review van deze brainstormgroep.
• Vertel je publiek waar je bent en wat je gaat doen.
• Introduceer het thema van de bijeenkomst via korte interviews van de aanwezigen.

Hou het tempo er in en geef ruimte aan spontane invallen. Een vlog, ook als hij denkbeeldig is, is een gelegenheid voor experimenten.

Groepsgrootte: 5 tot 12 personen

Tijdsduur: 5 à 15 minuten, afhankelijk van de groepsgrootte.

Effect: De deelnemers laten zichzelf zien en nemen risico door te improviseren.

Het effect is dat er een veilige sfeer ontstaat om te experimenteren waarin geen idee te gek is.

Ice-breaker 10: Blinde verbeelding

Waarom: Nieuwe en originele ideeën bedenken betekent per definitie dat je onbekend terrein gaat betreden. Deze ice-breaker zorgt er voor dat dat minder eng aanvoelt.

Dit is weer een visuele werkvorm. Tekenen is de makkelijkste en snelste manier om je verbeeldingskracht te activeren.

Voorbereiding: Voor deze energizer heb je stiften en papier nodig. Je kunt de oefening ook plenair uitvoeren. Dan heb je een whiteboard of flip-over nodig met een paar (werkende) markers.

Daarnaast heb je een aantal kaartjes of briefjes nodig met namen van voorwerpen er op. Hier zijn een aantal voorbeeldwoorden:

• Sleutel
• Theekop
• Bushalte
• Boot
• Tuinpad
• Kaasschaaf

Uitleg voor subgroepjes:

1. Vorm twee- of drietallen. Laat ze bepalen wie er begint met tekenen.
2. Elke subgroep neemt plaats rond een eigen tafel met leeg papier, stiften en een stapeltje voorwerpkaarten.
3. De tekenaar van elke groep trekt een kaart. Hij bekijkt hem zonder dat de rest kan zien wat er op staat.
4. Nu sluit hij zijn ogen en tekent (naar beste eer en geweten) het voorwerp zonder te spreken.
5. De anderen van de groep mogen raden wat het is.
6. Nadat de tekenaar klaar is, wisselt de tekenbeurt naar de volgende persoon aan tafel.
7. Speel het zo lang tot ten minste iedereen 2x heeft getekend.
8. Wie het juist raadt krijgt een punt.
9. Wanneer het getekende is geraden, krijgt de tekenaar ook een punt.

Uitleg plenair:

1. De eerste persoon die gaat tekenen trekt een kaart van de voorwerpkaarten.
2. Zij gaat voor de groep bij de flip-over of het whiteboard staan en sluit haar ogen.
3. Terwijl ze tekent, probeert de rest van de groep te raden wat het is.
4. Ook hier geldt dat iedereen die het juiste woord raad een punt krijgt. De tekenaar krijgt dan ook een punt.
5. Na de eerste ronde geeft de tekenaar de stift aan een volgend persoon.
6. Speel zo lang tot iedereen één à twee keer is geweest. Laat dit afhangen van de groepsgrootte.

Het kan zijn dat het woord niet wordt geraden en de tekenaar niet meer weet wat zij/hij nog meer kan tekenen. Help dan door het spel af te breken en de tekenaar het woord te laten zeggen.

Je wil immers voorkomen dat de energie er uit gaat en de tekenaar gefrustreerd raakt.

Groepsgrootte: 2 tot 12 personen

Tijdsduur: 10 à 15 minuten

Effect: Deze ice-breaker roept veel humor op omdat de tekeningen vaak radicaal mislukken.

Doordat iedereen een keer tekent heeft iedereen zich kwetsbaar laten zien. Hierdoor ontstaat een open en ontspannen sfeer in de groep.

Ice-breaker 11: Ideafeud

Waarom: Associatief kunnen denken is een belangrijk vaardigheid bij creatief denken. Maar niet de enige. Het kunnen blijven denken in mogelijkheden en het maken van ‘onlogische’ combinaties zijn net zo belangrijk.

Deze energizer activeert het vermogen van mensen om nieuwe mogelijkheden te vinden, ook als die er ogenschijnlijk niet meer zijn.

Hij is afgeleid van een spel dat bijna iedereen kent: Scrabble. Dat maakt het een laagdrempelige en veilige manier om mensen creatief te activeren.

Voorbereiding: Voor deze ice-breaker heb je de letters van een scrabble spel nodig en een tafel om op te kunnen werken.

Uitleg:

• Strooi de letters uit over het midden van de tafel.
• Vraag de deelnemers om ieder een handje letters pakken.
• De overgebleven letters ruim je weer op. Deze worden niet gebruikt.
• Geef ze de opdracht om in 5 minuten zo veel mogelijk woorden te leggen die te maken hebben met het onderwerp van de brainstorm.
• Ze mogen hun woorden op tafel leggen waar ze willen. De woorden hoeven dus niet aan elkaar te liggen.
• Als ze een letter nodig hebben die al op tafel ligt in een gelegd woord, dan kunnen ze hem gebruiken door hun woord haaks op dat van de ander te leggen.
• Je mag geen losse letters van anderen pakken of gebruiken.

Variatie: Je kunt ze ook vragen om woorden te leggen die interessante denkrichingen zijn voor ideeën. Stel je brainstorm gaat over het hergebruik van reststoffen uit de productie.

Stel dat een denkrichting die met de scrabble letters gelegd wordt “intern” is. Dan ga je dus op zoek naar toepassingen van restmateriaal binnen het bedrijf, binnen het product of binnen jullie branche.

Een andere denkrichting die gelegd wordt kan zijn “dier”. Daardoor bedenk je oplossingen die liggen in de wereld van de veehouding, hobby dieren of in het wild levende dieren.

Deze variant stimuleert de groep om alvast wat voorwerk te doen voor de divergentie fase van de brainstorm.

Groepsgrootte: 2 tot 12 personen

Tijdsduur: 5 à 10 minuten

Effect: Het prettige van de werkvorm is dat je mensen een heel concrete opdracht kunt geven: Leg woorden met de letters die je hebt. Zonder er bewust aandacht aan te besteden, stimuleer je de groep om op zoek te gaan naar mogelijkheden en dwarsverbanden.

En tegelijkertijd gaan ze ook met elkaar samenwerken, doordat ze elkaars letters willen gebruiken.

Wat goed werkt aan deze werkvorm is dat de tafel in korte tijd vol wordt gelegd met allerlei woorden die steeds meer aan elkaar komen te liggen. Het geeft mensen een voldaan gevoel om samen aan iets tastbaars te werken.

Bijkomend effect is dat je nu een grote keuze aan trigger woorden hebt die je kunt gebruiken bij de start van je brainstorm.

Ice-breaker 12: Hamsteren

Waarom: Dit is een energizer die radicaal denken stimuleert. Hij is niet voor elke setting geschikt maar wel heel leuk om te doen.

Deze energizer combineert het denken in mogelijkheden met lichamelijk in beweging zijn. Deze werkvorm is ideaal voor als je in een minder inspirerende kantoorruimte zit te werken.

Originaliteit speelt een belangrijke rol in deze energizer. Deelnemers worden zich zo bewust van de inspanning die het kan kosten om tot originele gedachten te komen.

Voorbereiding: Het enige dat je voor deze oefening nodig hebt is een timer op een telefoon of tablet. Een eierwekker voldoet ook.

Uitleg:

• Vertel je groep dat je als opwarmer een kort creatief spel met ze wil spelen.
• Verdeel je groep in teams van 3 à 4 mensen.
• Elk team krijgt 5 minuten de tijd om 3 voorwerpen van hout, 3 voorwerpen van metaal en 3 voorwerpen van papier te verzamelen.
• Er mogen geen voorwerpen worden gebruikt die al in de ruimte zijn waar jullie zitten. Een variatie hierop is, dat er alleen maar voorwerpen mogen worden gebruikt uit de ruimte waar jullie zitten.
• Als meerdere teams eenzelfde voorwerp hebben, telt dat voorwerp niet in de eindscore.
• Een voorwerp kan enkel tellen voor één van de drie materiaalsoorten. Het is dus niet toegestaan om één flip-over te halen en die te laten tellen als houten, metalen en papieren voorwerp.
• Aan het einde van de 5 minuten moet iedereen weer terug zijn. Teams die niet compleet zijn krijgen een punt aftrek.
• Tel alle unieke voorwerpen per team. Het team met de meeste punten heeft gewonnen.

Groepsgrootte: 6 tot 12 personen

Tijdsduur: 15 minuten

Effect: De tijdsdruk in combinatie met de competitie zorgt er voor dat mensen snel gaan bewegen. Doordat er geen dubbele voorwerpen mogen zijn, daag je ze uit om verder te denken dan wat voor de hand ligt. Je activeert zo de creatieve blik op hun omgeving.

Je zult merken dat mensen met de vreemdste ideeën terug komen. Het effect daarvan is dat de groep zo zelf de houding aanneemt dat geen idee te gek is.

Ice-breaker 13: Instant architect

Waarom: Deze energizer verandert de omgeving waarin je werkt, bevordert creatieve samenwerking en stimuleert een speelse houding.

Het is een lekker begin van een creatieve denksessie doordat je met je handen mag denken.

Voorbereiding: Voor deze ice-breaker heb je materiaal nodig waarmee je gemakkelijk en snel kunt bouwen. Denk aan Lego of Duplo, Kapla, Knex. Maar het kan ook met suikerklontjes of koffiebekertjes.

Uitleg: Introduceer deze creatieve warming-up door te vertellen dat samen ideeën ontwikkelen heel erg lijkt op samen ergens aan bouwen. Om in de juiste stemming te komen gaan we dus eerst letterlijk iets bouwen.

De opdracht is om in 10 minuten een zo groot mogelijk bouwwerk te maken. Veel mensen vinden het fijn als je een concrete opdracht geeft. Dat maakt het gemakkelijker voor ze om te beginnen.

Ideeën voor bouwwerken zijn:

• Een kathedraal
• Een tempel
• Een droomhuis aan de kust
• Een pretpark

Geef aan dat ze meteen moeten gaan bouwen en al doende ontdekken welke delen aan elkaar gebouwd kunnen worden. Het wordt dus een geïmproviseerd bouwwerk.

Spoor ze aan om veel verschillende manieren van bouwen uit te proberen. En wijs ze er op dat ze het mooiste resultaat krijgen als ze op elkaars initiatieven verder bouwen.

Groepsgrootte: 5 à 12 personen

Tijdsduur: 15 minuten

Effect: Deze oefening brengt mensen in een creatieve flow. Doordat ze meteen gaan bouwen zonder nog te weten wat het wordt, ontstaat er vertrouwen in de creativiteit van de groep.

Men staat er vaak van versteld wat er kan ontstaan in een relatief korte tijdspanne. Dit werkt motiverend voor het inhoudelijke werk dat de groep er na gaat verzetten.

Ice-breaker 14: Frisse blik

Waarom: Als we relevante problemen willen oplossen, moeten we ons gemakkelijk kunnen verplaatsen in een ander. Want wat we zelf relevant vinden, is niet altijd wat een ander ook relevant vindt.

Wat goed werkt aan deze brainstorm starter, is dat je het probleem dat je wil tackelen in korte tijd van verschillende perspectieven bekijkt. Het is letterlijk een blikverruimer.

Zet deze oefening in als voor de groep nog niet helder is wat de kern van het vraagstuk is. Het is een werkvorm die wat meer tijd vraagt. Het levert je op dat de brainstorm gericht is op een relevant vraagstuk.

Voorbereiding: Je hebt een paar A4tjes nodig en markers. Zorg dat de ruimte waarin je werkt voldoende groot is, zodat je met de hele groep in een kring kunt staan.

Uitleg: Introduceer het thema van de sessie. Je hebt dit in de voorbereiding waarschijnlijk samen met de probleemeigenaar bepaald. Herhaal dit thema in de groep en vertel er bij dat het misschien gaat veranderen.

Schrijf het met een marker duidelijk leesbaar in steekwoorden op een A4.

Nu leg je uit dat je een werkvorm gaat doen om het thema van meerdere kanten te onderzoeken. Het doel is om aansluitend een scherper beeld te hebben van de kern van de vraag.

1. Vraag de groep om tweetallen te maken en in een kring te gaan staan.
2. Leg het papier met het thema er op in het midden van de kring.
3. Vraag nu de tweetallen om in één minuut, vijf verschillende personen te noemen die direct of indirect met dit thema te maken hebben. Het gaat daarbij niet zo zeer om de persoon zelf maar meer om het perspectief dat zij of hij heeft ten opzichte van het thema.
4. Als het passend is bij het thema, kan men ook het perspectief van een voorwerp kiezen. Als het gaat over ouderzorg, zou je het perspectief van een rolstoel kunnen aannemen.
5. Begin bij het eerste tweetal en vraag om de personen die ze hebben bedacht. Schrijf ze onder elkaar op een flip-over.
6. Haal zo alle perspectieven op van de verschillende tweetallen.
7. Bepaal nu met de groep welke 5 à 7 perspectieven interessant zijn om te onderzoeken. Let er daarbij op dat er voldoende diversiteit is.
8. Schrijf elk perspectief op een los A4. Leg ze in een kring om het thema heen.

Nu leg je aan de groep uit, dat jullie de verschillende perspectieve of standpunten gaan onderzoeken. Vraag elk tweetal om bij een blaadje te gaan staan.

Van elk tweetal gaat één iemand op het blaadje staan (persoon A) en de ander (B) stelt een aantal vragen.

Persoon A verplaatst zich in de rol die op het blaadje staat en kijkt naar het thema dat in het midden van de kring ligt. B stelt vervolgend drie vragen:

• Wat zie je als je naar het thema kijkt?
• Wat is jouw probleem?
• Wat is volgens jou de kern van het probleem/de kans?

Neem hiervoor 5 minuten de tijd, terwijl alle tweetallen gelijktijdig hun perspectief onderzoeken.

Laat daarna alle tweetallen één blaadje naar rechts draaien. Laat ze ook wisselen van rol. Dus nu gaat persoon B op het blaadje staan en stelt A de vragen.

Na weer vijf minuten laat je alle tweetallen nog een laatste keer draaien.

Beantwoord in de laatste 10 minuten met de groep de vraag: wat is de kern waar de brainstorm over zou moeten gaan. Dat doe je door elk tweetal te vragen een uitdaging te formuleren.

Vervolgens verzamel je alle uitdagingen op de flip-over. Samen met de groep kies je het beste (meest relevante) startpunt van de brainstormsessie.

Groepsgrootte: 6 tot 12 personen

Tijdsduur: 30 minuten

Effect: Deze oefening is meer dan een ice-breaker. Hij zorgt er voor dat je met de groep in relatief korte tijd inzicht hebt in waar de brainstorm over moet gaan. Het effect is dat de motivatie hoog is om oplossingen te bedenken.

Doordat iedereen meerdere standpunten heeft aangenomen, krijg je een grotere diversiteit aan oplossingsrichtingen.

Ice-breaker 15: ABC zinnen

Waarom: Dit is een leuke startoefening waar je weinig voor nodig hebt. Door het competitie element, laten mensen vanzelf hun meest creatieve kant zien.

Wat ik prettig vind aan deze brainstorm starter, is dat hij flexibel is in te zetten en voor elk publiek geschikt is.

Voorbereiding: Het enige dat je nodig hebt is voldoende papier om op te schrijven en pennen voor iedereen.

Uitleg: Verdeel je groep in teams van drie à vier personen.

Vertel de teams dat ze vijf minuten de tijd krijgen om samen een zo lang mogelijke, grammaticaal correcte zin te maken.

De beginletters van de woorden moeten het alfabet volgen. Dus het eerste woord begint met de letter A, het tweede met de letter B, enzovoorts.

Het team dat na 5 minuten de meeste woorden heeft, is de winnaar.

Groepsgrootte: 2 tot 12 personen

Tijdsduur: 10 minuten

Effect: Dit is een speelse oefening die aan het einde altijd een lach geeft.

Ook in de creatieve samenwerking in de teams ontstaat veel humor door de vreemde zinnen die over en weer worden bedacht.

Deze oefening stimuleert het accepteren van elk idee en het maken van fouten.

Ice-breaker 16: 1000 dingendoekje

Waarom: Om originele oplossingen te kunnen bedenken, is het vaak nodig om verder te denken dan je neus lang is. We zijn vaak geneigd om de eerste ideeën die we hebben vast te houden.

Als je te vroeg stopt met het zoeken naar alternatieve wegen, verklein je de kans op ècht vernieuwende ideeën. In deze interactieve ice-breaker, train je de groep om veel verschillende oplossingen te bedenken.

Voorbereiding: Deze energizer kun je zonder voorbereiding inzetten.

Uitleg:

1. Vraag de deelnemers om in een kring te komen staan.
2. Vertel ze dat je een oefening gaat doen die je denkflexibiliteit vergroot.
3. Noem een alledaagse handeling zoals "een e-mail schrijven", "de hond uitlaten" of "Een spijker in de muur slaan".
4. De groep gaat nu 10 verschillende manieren noemen om die handeling te verrichten. Een e-mail kun je op een computer schrijven, maar ook op een telefoon, een luchtbed en een kleitablet.
5. Tel de verschillende manieren hard op mee. Als de groep even blijft hangen, herhaal dan wat er al is gezegd en vraag "en hoe nog meer?"
6. Als de tien is gehaald, laat je iemand anders een handeling noemen waar je weer met elkaar tien manieren voor gaat bedenken.
7. Als iemand iets roept dat de rest niet snapt, geef diegene dan even een ruimte voor een korte uitleg van zijn gedachtegang.

Variatie: Je kunt ook één iemand alleen tien manieren laten bedenken. Zo ga je de groep langs, zodat iedereen even op de ‘hot seat’ zit en tien manieren bedenkt.

Groepsgrootte: 4 tot 12 personen

Tijdsduur: 10 minuten

Effect: Dit is een energizer die de groep laat voelen dat elk idee, hoe gek of vreemd ook, gedeeld mag worden.

Er wordt gelachen om elkaars denkkronkels en men heeft ervaren dat er altijd meer mogelijkheden zijn dan men in het begin verwacht.

Tips om weerstand bij ice-breakers te voorkomen

Ben je bang dat een ice-breaker op weerstand gaat stuiten bij jouw groep? Geen nood.

Hier zijn wat tips waar je op kunt letten bij de keuze van je ice-breaker.

Maar voordat we beginnen aan tips, wil ik eerst stilstaan bij het doel van elke vorm van creatieve opwarming.

Om met een groep effectief ideeën te kunnen bedenken, wil je:

• Een open sfeer: iedereen voelt zich vrij om ideeën te delen. Iedereen is geïnteresseerd in de ideeën van anderen.
• Ruimte voor speelsheid: de focus naar resultaat kan worden losgelaten. Verbeeldingskracht is leidend.
• Ontspanning en humor: iedereen durft zichzelf te zijn. Het is ok om samen te lachen en 'fouten' te maken.

Schat vóór je brainstormsessie in, wat deze groep mensen nodig heeft om daar te komen.

En kies dan een werkvorm die past bij de context en setting.

Als je met nieuwe klanten gaat brainstormen over hun producten, wil je een laagdrempelige werkvorm kiezen die zo veel mogelijk van bovenstaande lijst oproept.

Maar als je met collega’s bent die zich al op hun gemak voelen bij elkaar, dan kun je een energizer kiezen waarmee ze uit hun comfort zone durven te gaan.

Durf te vertrouwen op je eigen intuïtie. Als je zelf weerstand voelt bij een werkvorm, dan geef je onbewust het verkeerde signaal af aan een groep. Kies werkvormen waar je zelf plezier in hebt en in gelooft.

Tip 1: Het moment van inzetten.

Een creatieve ice-breaker gebruik je vlak voordat je met je groep ideeën gaat bedenken.

Het kan dus zijn dat je eerst met elkaar kennis wil maken. Of dat je het vertrekpunt van de brainstorm vast wil stellen.

Pas als het voor iedereen duidelijk is waarom er gebrainstormd gaat worden en waarover, zet je een energizer in.

Daarnaast kun je een energizer gebruiken als je het gevoel hebt dat er even iets anders nodig is om verder te komen.

Je zet je de oefening dan in als een patroondoorbraak en als prikkeling van de hersens.

Tip 2: Een kader zetten.

Als je een ice-breaker uit gaat leggen, zitten de deelnemers altijd met de onbewuste vraag "Waarom gaan we dit doen?".

Vergeet je die vraag te beantwoorden tijdens je inleiding, dan creëer je zonder dat je het door hebt je eigen weerstand in de groep.

Introduceer je werkvorm in een kader dat de deelnemers begrijpen.

Je kent zeggen dat je wil starten met een spel om los te komen.

Of je geeft aan dat beweging creativiteit activeert. Daarom wil je eerst in beweging komen en dat je daarvoor een wedstrijdje wil doen.

Als je in je energizer nog niet met de inhoud van de brainstorm werkt, wees daar ook duidelijk in. "Voordat we in de inhoud duiken, gaan we eerst even onze hersenen opwarmen."

Tip 3: Goed leiden doet volgen (zeg veel ja tegen wat je krijgt).

Weerstand kan ontstaan uit gebrek aan motivatie ("waarom doe ik dit?"). Het kan ook ontstaan uit schaamte of angst ("We gaan toch niet gek doen hoop ik.")

Als je een losse, ontspannen sfeer wil, is het helpend als je zelf los en ontspannen bent.

Als je laat zien dat het ok is om gekke gedachten te hebben dan schep je ruimte voor anderen om je te volgen. Als je laat zien dat je conventies durft te verbreken (Tafels aan de kant of met whiteboard stiften schrijven op het raam) geef je het signaal aan het onbewuste van de deelnemers dat er meer mag dan in de ‘gewone’ werksituaties.

Tip 4: Verbind met de context.

Soms wil je direct kunnen starten met de inhoud omdat je deelnemers dat verwachten.

Ze willen snel aan de slag en houden van aanpakken.

Kies dan een werkvorm waarbij de inhoud ook al wordt gebruikt. Er kunnen bijvoorbeeld al ideeën uit voort komen zoals bij de werkvorm "Walking brains".

Houd wel in de gaten dat de werkvorm waarmee je start, dan twee functies heeft. De groep in een creatieve en open mindset krijgen en een inhoudelijk doel.

Tip 5: Ken je werkvorm door en door.

Als je een werkvorm nog nooit hebt gebruikt en ook zelf nog nooit hebt ervaren ontbreekt het je aan belangrijke informatie.

Je weet niet hoe het voelt als je er aan deel neemt. En je weet ook nog niet hoe je hem het beste uitlegt.

Ik raad je aan om alle werkvormen die hier staan, goed te leren kennen. En het liefste nog aan te passen aan je eigen voorkeuren en behoeftes.

Oefen ze met vrienden of collega’s waarbij je je veilig voelt. En vraag om hun feedback op hoe ze het hebben ervaren.

Zo bouw je een assortiment op aan verschillende werkvormen waar je op durft te vertrouwen.

Conclusie

De uitkomst van een creatieve sessie is nooit zeker. Dat komt juist doordat je samen iets nieuws gaat bedenken.

De juiste sfeer en mindset van de groepsleden is dus super belangrijk. Als je in staat bent om een groep snel in de creatieve stand te krijgen, heb je veel tijd gewonnen voor het echte werk.

Deze ice-breakers en energizers geven je een ruime keuze om positief te kunnen starten tijdens je brainstormsessie.